هفت گفتار
(در نقد كتاب، كتابشناسى و گفتگو)
چاپ اول: ٢٠٠١
[1]
آنچه مى خوانيد:
| 8-5 | پيشگفتار |
| 17 – 9 | در برزخ سنّت و تجّدد [2] |
| 38 – 19 | زبان پريشى در شعر مهاجرت [3] |
| 51 – 39 | بى پروائى در نقد تاريخ [4] |
| 100 – 53 | جنبش سرخ جامگان |
| 151 – 101 | جنبش حروفيان |
| 164 – 153 | !بگذاريد اين وطن دوباره وطن شود |
| 190 – 165 | فرهنگ ملى ما، پيروز مى شود [5] |
پيشگفتار
پيوند تاريخ، فرهنگ، سياست و ادبيات چنان است كه ظاهراً هيچيك را بى ديگرى لحاظ نمى توان كرد بطورى كه براى بسيارى، فرهنگ، ادامه تاريخ، و ادبيات، تداوم سياست است. هم از اين روست كه بسيارى از پژوهشگران تاريخ و فرهنگ در ايران بنحوى از كوچه هاى سياست و ادبيات نيز گذشته اند.
كتاب حاضر، مجموعه گفتارهائى است كه در چند سال اخير نوشته شده اند:
در برزخِ سنّت و تجدد، روايت يكى از محققان ايرانى در باره علل و عوامل تاريخى عقب ماندگى هاى جامعه ما بررسى گرديده و در پرتو داده هاى تاريخى، نظرات مؤلف كتاب نقد شده است.
حساسيّت نويسنده به زبان پارسى و علاقه ديرپاى وى به شعر و ادب ايران و نيز نوعى احساس مسئوليت در قبال شعرهاى دوستى ديرآشنا، انگيزه نوشتنِ زبان پريشى در شعر مهاجرت است. اين مقاله هرچند تلخ و پر نيش مى نمايد، اما براى آگاهان و علاقمندان به قند پارسى خالى از نوش نخواهد بود. اگر بپذيريم كه جامعه مدنى، نيازمند صداقت و صراحت اخلاقى است، اينگونه نقدها مى توانند در ارتقاء يا اصلاح كار دوستان شاعر ما، مفيد و مؤثر باشند.
بى پروائى در نقد تاريخ، بى پروائى هاى نويسنده اى جوان را بررسى مى كند. اين مقاله، در واقع، اداى دينى است به صادق هدايت، استاد عبدالحسين زرين كوب و سعيدى سيرجانى كه در بى پروائى هاى نويسنده جوان، مورد عتاب و انتقاد قرار گرفته اند.
تشخيص و ترتيب منابع، يكى از اساسى ترين كارها در پژوهش هاى تاريخى است. شناخت اين منابع، پشتوانه اعتبار هر پژوهش تاريخى بشمار مى رود. بررسى منابع جنبش حروفيان و جنبش سرخ جامگان (بابك خرمدين) كوشش هائى هستند در راه شناخت و شناساندن منابع تحقيق در باره اين دو جنبش مهم اجتماعى در تاريخ ايران كه هر چند ـ و خصوصاً ـ كار پژوهندگان و دانشجويان تاريخ را آسان مى كنند، اما شايد براى خوانندگان ديگر نيز بى فايده نباشند. اين دو مقاله كه قبلاً در مجلات ايران نامه و ايرانشناسى چاپ شده ١ و اينك با آخرين اطلاعات و اضافات، نشر مى يابند، در واقع كتابشناسى دو تحقيق مستقل هستند كه اميدوارم در آينده فرصت تنظيم و انتشارشان فراهم آيد.
تبعيد، گذشته از زبان پريشى، با آشفتگى هاى روحى، بى اخلاقى ها، تنگ نظرى ها و اتهام زدن ها نيز همراه است. بگذاريد اين وطن، دوباره وطن شود! روايتى است تلخ از شرايط نانجيب تبعيد به يادمان دوستى كه ديگر نيست.
فرهنگ ملّى ما، پيروز مى شود گفتگوئى است با فصلنامه كاوه (چاپ آلمان) در باره تاريخ، فرهنگ، سياست و ادبيات. اين گفتگو، ادامه گفتگوهائى است كه بخش هائى از آنها در كتاب گفتگوها ٢ آمده اند . صميميّت ديرپاى دكتر محمد عاصمى و نيز پايدارى سى و هفت ساله وى در چاپ و انتشار كاوه (در مهاجرت) از جمله علل و عوامل اين گفتگوها بوده اند.
بدين ترتيب: هفت گفتار ، هر يك، لحظه اى است از لحظات عمر كوتاه و ناپايدار، و شراره اى است از آتشى كه هميشه در دل ما است… باشد كه اين كتاب نيز مورد عنايت و استقبال خوانندگان آگاه قرار بگيرد. در پايان، وظيفه خود مى دانـم كه از يارى هاى صميمانه دوستان عزيزم، داريوش كارگر، على آذربا و سيفى شرقى، كه در طرح، تايپ و تدارك چاپ اين كتاب همّت كرده اند، سپاسگزارى نمايم.
على ميرفطروس
پاريس ـ ١ ژانويه٢٠٠١
١ ـ ايران نامه، سال نهم، شماره ١، چاپ آمريكا، ١٣٦٩، صص ٥٧-٨٩؛ ايرانشناسى، سال ششم، شماره هاى ٣ و ٤، چاپ آمريكا، ١٣٧٣ش، صص ٥٤٨-٥٩٥ و ٨٤٢-٨٥٤؛ سال هفتم، شماره ١، ١٣٧٤ش، صص ٢٠٦-٢١٧.
٢ ـ گفتگوها، على ميرفطروس، آلمان، ١٩٩٨، صص ٣١ ـ ١٠٩.